Trong các vụ án ly hôn, việc xác định người trực tiếp nuôi con dưới 36 tháng tuổi luôn là một vấn đề nhạy cảm, đặt ra những cân nhắc sâu sắc về cả mặt pháp lý lẫn tình cảm. Thông thường trên thực tế, dường như có một quan niệm “mặc định” rằng người mẹ sẽ là lựa chọn ưu tiên để trực tiếp chăm sóc con nhỏ dưới 36 tháng tuổi. Suy nghĩ này phần nào đã ăn sâu vào nhận thức của nhiều người trong thực tiễn xã hội. Tuy nhiên, Án lệ số 54/2022/AL đã mở ra trường hợp ngoại lệ cụ thể, với góc nhìn khách quan hơn: “Không phải trong mọi trường hợp, con dưới 36 tháng tuổi đều bắt buộc phải do người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng”. Mọi quyết định cuối cùng phải tôn trọng và hướng tới lợi ích tốt nhất của đứa trẻ, đặt sự phát triển toàn diện và đặt hạnh phúc của con lên hàng đầu.
Trong các vụ án ly hôn, việc xác định người trực tiếp nuôi con dưới 36 tháng tuổi luôn là một vấn đề nhạy cảm, đặt ra những cân nhắc sâu sắc về cả mặt pháp lý lẫn tình cảm. Thông thường trên thực tế, dường như có một quan niệm “mặc định” rằng người mẹ sẽ là lựa chọn ưu tiên để trực tiếp chăm sóc con nhỏ dưới 36 tháng tuổi. Suy nghĩ này phần nào đã ăn sâu vào nhận thức của nhiều người trong thực tiễn xã hội. Tuy nhiên, Án lệ số 54/2022/AL đã mở ra trường hợp ngoại lệ cụ thể, với góc nhìn khách quan hơn: “Không phải trong mọi trường hợp, con dưới 36 tháng tuổi đều bắt buộc phải do người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng”. Mọi quyết định cuối cùng phải tôn trọng và hướng tới lợi ích tốt nhất của đứa trẻ, đặt sự phát triển toàn diện và đặt hạnh phúc của con lên hàng đầu.
1. Tóm tắt vụ án
Vụ án ly hôn giữa chị Phạm Thị Kiều K và anh Nguyễn Hữu P có tranh chấp về quyền nuôi con chung là cháu Nguyễn Đắc T, sinh ngày 30/11/2016. Chị K đã tự ý bỏ về nhà bố mẹ đẻ sống từ tháng 3/2017 khi cháu T mới 4 tháng tuổi, để lại cháu cho anh P nuôi dưỡng. Tòa án sơ thẩm đã quyết định giao cháu T cho anh P trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc do anh P có thu nhập ổn định, chăm sóc cháu rất tốt và cháu T đã quen với điều kiện sống đó. Tuy nhiên, Tòa án phúc thẩm lại sửa bản án sơ thẩm, giao cháu T cho chị K nuôi dưỡng. Anh P sau đó đã đề nghị giám đốc thẩm, không đồng ý với quyết định của Tòa phúc thẩm. Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng cũng kháng nghị giám đốc thẩm, đề nghị hủy án phúc thẩm và giữ nguyên án sơ thẩm.
Cuối cùng, Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng đã chấp nhận kháng nghị giám đốc thẩm, hủy bản án phúc thẩm và giữ nguyên bản án sơ thẩm, giao cháu Nguyễn Đắc T cho anh Nguyễn Hữu P tiếp tục trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục.
2. Nội dung án lệ
Án lệ này làm rõ việc xác định quyền nuôi con dưới 36 tháng tuổi. Khoản 3 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định “Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con”.
Trong vụ án này, mặc dù cháu T dưới 36 tháng tuổi, Tòa án vẫn quyết định giao con cho người cha nuôi dưỡng. Lý do là chị K đã bỏ đi từ khi con còn rất nhỏ, không quan tâm chăm sóc con. Ngược lại, anh P đã nuôi dưỡng, chăm sóc cháu T rất tốt, có điều kiện kinh tế ổn định và cháu đã quen với môi trường sống được cha chăm sóc. Việc giao cháu T cho chị K nuôi dưỡng sẽ gây xáo trộn, ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của cháu.
Án lệ khẳng định rằng, trong trường hợp người mẹ không trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con từ khi con còn rất nhỏ, và người con được người cha nuôi dưỡng trong điều kiện tốt, đã quen với môi trường sống đó, Tòa án phải tiếp tục giao con dưới 36 tháng tuổi cho người cha trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc. Điều này thể hiện sự linh hoạt trong áp dụng pháp luật, đặt lợi ích tốt nhất của con trẻ lên hàng đầu.
3. Bài học rút ra
Án lệ số 54/2022/AL không chỉ là một phán quyết pháp lý đơn thuần mà còn ẩn chứa một bài học sâu sắc, thấm thía về tình yêu thương và trách nhiệm làm cha, làm mẹ. Án lệ gửi gắm một thông điệp mạnh mẽ đến mỗi người chúng ta: quyền nuôi con không phải là một đặc quyền cố định, mà là một trách nhiệm thiêng liêng, gắn liền với sự chăm sóc và hy sinh thực tế. Đừng vội nghĩ rằng “con dưới 36 tháng tuổi thì đương nhiên phải giao cho mẹ”. Trong trường hợp này thì pháp luật, dù có những quy định ưu tiên, nhưng trên hết, luôn hướng đến mục tiêu cao cả nhất là lợi ích lớn nhất dành cho con trẻ.
Trách nhiệm bậc làm cha mẹ là một hành trình dài, đòi hỏi sự nỗ lực và tình yêu thương không ngừng nghỉ. Nếu phải ly hôn, hãy đặt con cái lên trên hết, nhìn nhận một cách khách quan đâu là nơi con được yêu thương, chăm sóc và phát triển tốt nhất. Bởi lẽ, hạnh phúc và sự bình yên của đứa trẻ mới là điều quý giá nhất mà mỗi bậc làm cha mẹ dành cho con mình. Quyền nuôi con không phải là phần thưởng cho ai thắng, mà là sự tin cậy trao gửi cho người phù hợp nhất để giúp con được lớn lên trong an toàn và yêu thương. Bởi vì sau tất cả, con cái là điều duy nhất còn mãi khi một cuộc hôn nhân khép lại./.